Fobi, korkunun, kişinin günlük yaşamını olumsuz yönde etkileyen, bu anlamda kontrolden çıkmış halidir. Fobi kelimesinin, Yunanca Phobos kelimesinden geldiği düşünülürse, fobinin anlamı daha da netlik kazanır. Phobos, Yunan mitolojisinde dehşet tanrısıdır.

Gerçekte korku yaratmayacak bir objeye, aktiviteye veya duruma karşı aşırı korku duyma ve kaçınma davranışında bulunmaya fobi denir. Fobik kişiler belli bir durum, nesne veya aktivite ile karşılaştığında aşırı anksiyete duyar.

Kişiler korkularının saçma olduğunun farkındadır, ancak korkularını mantıksal olarak engelleyemezler. Bu korkular fobik kişilerin günlük işlevlerinde bozulmaya neden olur.

Fobiler toplumda sık görülür. Araştırmalarda toplumda %10 oranında fobik olduğu söylenmekle birlikte tahminen bu değer %25 dolayındadır. Araştırmalarda fobi sıklığının beklenenden düşük çıkmasının en önemli nedeni bu kişilerin hastalıklarının farkında olmaması ve tedaviye başvuruların az olmasıdır. Kadınlarda erkeklere göre daha sık görülür.

FOBİ ÇEŞİTLERİ

Fobiler başlıca üç gruba ayrılabilir:

Sosyal Fobi -Agorafobi -Özgül Fobiler

Sosyal fobi

Sosyal ortamlarda başkaları tarafından inceleme altında tutulduğu korkusu performans gösterilmesi gereken durumlarda eleştirilme ya da küçük düşme korkusunun yaşanmasıdır. Kişi bu korkunun yaşanmasından kurtulmak için bu tür sosyal ortamlara girmekten kaçınır. Kaçınma nedeniyle kişinin sosyal mesleki ya da aile yaşamı etkilenir.

Agorafobi

Fobiler arasında sık görülen agorafobi eskiden yalnız meydanlardan açık yerlerden korku olarak bilinirdi. Simdi ise agorafobi çok daha geniş bir anlam taşımaktadır. Yalnız başına kalmaktan yalnız sokağa çıkmaktan kalabalık yerlere girmekten örneğin sinema tiyatro, tünel, köprü, pasaj, asansör, otobüs, vapur, uçak gibi yerlerde duyulan korkular artık agorafobi sayılmaktadır. Ağır agorafobikler yaşamın birçok etkinliğinden uzaklaşır. Bir süre sonra yaşamları o kadar kısıtlanabilir ki zamanla ciddi çökkünlük durumlarına da girebilirler.

 Özgül Fobiler

Belirli nesneler veya durumlardan anormal korkudur. Bunları agorafobi ve sosyal fobilerden ayıran özellik korkunun özgül durumlar ve nesneler karşısında belirmesidir. Bu özgül durumlar ve nesneler olmadığında hastada rahatsızlık belirtisi yoktur. Bunlardan uzak olduğu sürece hastanın yaşamı etkilenmemektedir. Yalnız fobi nesnesi ya da durumuyla yüz yüze gelince panik derecesinde korku ortaya çıkmaktadır.

Fobiler korkunun ortaya çıktığı uyarana göre üçe ayrılabilirler:

A.        Nesne fobileri (böcek kelebek köpek sivri uçlu eşya gibi...)
B.        Durum fobileri (kapalı yer açık yer asansör yüksek yer gibi...)
C.        İşlev fobileri (altına kaçırma terleme yüz kızarması gibi...)

BAZI ÖZGÜL FOBİLER

Kapalı ve basık yerde kalma korkusu (klaustrofobi)

Kan-yaralanma korkusu: Halk arasında “kan tutması” olarak bilinen kan-yaralanma fobisinde hasta kan görünce rahatsızlık duyma dışında tıbbi işlemlerde bayılacak gibi olma kalp hızında değişme bulantı ve bayılma gibi tepkiler gösterebilir.

Hayvan korkusu (zoofobi): İnsanların bir kısmında korkulan hayvanlara karşı kötü bir deneyim yaşadıktan sonra fobi başlarken bir kısmında böyle bir başlatıcı bulunmaz.

Gök gürültüsü ve fırtına korkusu (astrofobi)

Yükseklik korkusu (akrofobi)

Yalnızlık korkusu (manofobi)

Uçak korkusu

Yutma korkusu

Gece korkusu (niktofobi)

Ateş korkusu (pirofobi)

Giyecek korkusu (endofobi)

Yenilik korkusu (kainatetofobi)

Sivri cisim korkusu (amofobi)

Bütün özgül fobiler tek tek anlatılamayacak kadar çoktur. Hepsi ayrı ayrı tanımlanmıştır.

Örneğin Amerikalı psikiyatrlar tarafından 65000 değişik tür fobi saptanmıştır.

Fobiler için uygulanan tedavi maruz bırakmadır yani kişinin korktuğu durum ya da nesneyle kontrollü biçimde yüz yüze kalmasını sağlamaktır.

Türkiye’de daha sık görülen fobilerle ilgili bilimsel bir çalışma yoktur.

Fobi kişinin yaşamını olumsuz etkiliyorsa tedaviye başvurması önerilmektedir.